Ik stond weer eens enorm mijn trainers-best te doen. We hadden het over gedrag en het veranderen daarvan. Ineens stond een van de deelnemers op. “Excuus, ik ga even iets halen” zei hij. Daarna liep hij het lokaal uit.

Ik was een beetje “baffled” zoals de Engelsen het zo mooi zeggen. Het gebeurt me niet iedere dag dat deelnemers aan mijn trainingen zomaar weglopen. En tegelijkertijd was ik ook nieuwsgierig.

Na een tijdje kwam hij terug met het a4-tje dat je boven dit blog ziet. Hij pakte een paar magneetjes en hing het op het whiteboard.“Keep calm, aarbei wil never become ananas” stond erop. Say what?

Dit a4-tje hing aan de muur van zijn kantoor. Het herinnerde hem eraan dat mensen nou eenmaal verschillend zijn. En dat daar niets mis mee is. Dat je die verschillen ook kunt respecteren en waarderen. En dat het meestal zinloos is om te proberen menselijk gedrag te veranderen.

Als trainer kom ik soms inspirerende mensen tegen. Nog bedankt voor het inzicht Alexander!

Het duurde even voor de boodschap echt doordrong. Toen begreep ik dat hij driekwart van mijn training had samengevat in dat ene velletje papier. Mensen hebben zo hun eigen gedragspatronen. Ja, jij ook! Je kunt heel erg je best doen om die te veranderen. Het resultaat is bijna altijd bedroevend.

Dat komt omdat een gedeelte van die patronen al in je zitten als je op deze aardkloot wordt geworpen. Een mooi voorbeeld is introversie versus extraversie. Carl Jung heeft in de jaren twintig van de vorige eeuw al beschreven dat je die eigenschap al hebt bij je geboorte. Hoe groot schat je de kans dat een introvert mens het écht leuk gaat vinden om tussen driehonderd andere mensen tot half vijf ’s morgens te feesten? Fat chance!

En veel aangeleerd gedrag wil je vaak helemaal niet veranderen. Tenzij je er een heel goede reden voor hebt. Tip: omdat je baas het wil of omdat het beter is voor je werkgever zijn geen heel goede redenen.

Tegelijk is het ook een valkuil. Je kunt vast gaan zitten in je gedrag. Je kent het vast wel. “Zo ben ik nou eenmaal”, “Dat kan ik nou eenmaal niet”, “Dat zit nou eenmaal niet in me”. Precies. Zo flexibel zijn als een betonblok.

Een van de dingen die jou onderscheid van een gemiddelde Golden Retriever is dat je zelfbewustzijn hebt. Jij hebt, als mens, het vermogen om naar je eigen gedrag te kijken. En een bewuste beslissing te nemen of je dat gedrag wilt houden of niet. Een Golden Retriever heeft dat niet.

Laat nooit iemand zeggen dat je iets niet kunt of nou eenmaal niet in je hebt. En zeg dat ook vooral niet tegen jezelf. Gedrag en vaardigheden zijn iets dat je doet. Je kunt het leren. Je kunt gedrag veranderen, net zoals je hebt geleerd om te lopen, te praten en te fietsen. Feitelijk kan je leren wat je wilt. Tenzij er lichamelijke of geestelijke beperkingen zijn. Het is bijvoorbeeld niet zo realistisch om op mijn leeftijd nog beroepsvoetballer of balletdanser te willen worden.

Het is de kunst om de balans te vinden tussen het gedrag dat van nature bij je past en nieuw gedrag dat je helpt. Ga je te veel bij jezelf vandaan dan kost je dat te veel energie. Blijf je teveel bij jezelf dan loop je het gevaar dat je te rigide leeft en jezelf te kort doet. Zoals mijn moeder me heeft geleerd: “De waarheid ligt in het midden”. Zoek de balans.

Ik heb voor mezelf een aantal principes geleerd die me in mijn leven helpen:

• Je kunt altijd meer dan je denkt. De meeste beperkingen zitten in je eigen hoofd. Henry Ford zei al: “Wheter you think you can or wheter you think you can’t, you’re right”. Dan kan je toch net zo goed denken dat je iets kan?
• Iets nieuws leren, ook gedrag, doe je door het vaak te herhalen. Zo werkt je hersenpan nou eenmaal. Dat vraagt tijd, inspanning en doorzettingsvermogen. Je moet het echt willen. Het geheim zit hem in discipline en doorzetten. Vraag dat maar eens aan de gemiddelde topsporter.
• Darwin wist al dat niet de meest sterke overleeft, maar de meest flexibele. Een spreekwoord zegt: “Wie flexibel is beheerst het systeem”. Hoe meer je je gedrag kunt aanpassen aan wat je op een bepaald moment of in een bepaalde situatie nodig hebt, hoe meer je voor jezelf bereikt.
• Ik zeg het nog maar eens: laat niemand, echt niemand, je zeggen dat je iets niet kunt of niet kunt leren. Of dat je niet goed bent zoals je bent. Dat bepaal je zelf. Wees eigenwijs. Wees koppig. Heb schijt aan de mening van anderen. Laat niemand je beperken.
• Hou altijd de balans in de gaten tussen inspanning en ontspanning. Je kunt van alles doen dat buiten je comfort zone ligt. Zolang je ook maar de dingen doet waarvan je accu weer oplaadt. In een stil hoekje gamen, een serie bingewatchen of een dag met je modeltreintjes spelen is helemaal in orde.

Extra tip: een van de grootste splijtzwammen in relaties is dat een van de partners de ander wil veranderen. Of verwacht dat de ander verandert. Drie keer raden: dat gebeurt niet. Aardbeien en ananassen enzo. Geloof me, ik spreek uit ervaring.